Kojarzycie gabinety luster w wesołych miasteczkach, pomieszczenia pełne zwierciadeł groteskowo zniekształcających obraz? Właśnie tak czasami działa nasz mózg, wykrzywiając i zniekształcając rzeczywistość. W psychoterapii poznawczo-behawioralnej dużą wagę przywiązuje się do przekonań i interpretacji sytuacji przez daną osobę. Często te interpretacje to zniekształcenia rzeczywistości, bo chociaż wszyscy żyjemy w tej samej przestrzeni, nasze postrzeganie realności różni się. Cytując Epikteta z Hierapolis- “niepokoją nas nie rzeczy, lecz nasze mniemania o nich”.
Każdy, naprawdę każdy z nas ma tendencję do zniekształcania rzeczywistości i interpretowania jej na swój sposób. Dzieje się to automatycznie i niestety często prowadzi do przeżywania przykrych emocji, brania na siebie nadmiernej odpowiedzialności, budowania lęku. Dlatego tak ważne jest, żeby nauczyć się w porę wychwytywać te małe oszustwa naszej głowy. Mówiąc ogólnie, zniekształcenia poznawcze to sposoby myślenia, błędne lub fałszywe, które mają negatywny wpływ na nasze życie psychiczne. Wszystko jest w naszej głowie.
1. Myślenie czarno-białe
Pomyśl o kilku sytuacjach. Jeśli porządkujesz mieszkanie, a po schowaniu mopa i odkurzacza zauważasz jeszcze jakiś kurz w rogu pokoju- czy myślisz, że źle posprzątałeś mieszkanie? Czy jeżeli przygotowujesz wesele i zamawiasz tort przystrojony świeżymi owocami, a podczas imprezy widzisz, że jest pokryty lukrem- myślisz, że wesele jest nieudane? Czy zdarza ci się oceniać ludzi w skrajnych kategoriach: ktoś jest dobry albo zły, mądry albo głupi, idealny lub uszkodzony? Jeśli tego typu myślenie brzmi znajomo, to być może masz tendencję do tzw. myślenia czarno-białego, zwanego też myśleniem typu wszystko albo nic. Polega na niedostrzeganiu całego kontinuum i skupiania się na skrajnościach. Natomiast myśląc logicznie wiemy, że system zero- jedynkowy sprawdza się najlepiej w branży IT.
2. Nadmierne uogólnianie
Podobna do tego zniekształcenia rzeczywistości i bardzo częsta u ludzi jest nadmierna generalizacja, czyli uogólnianie. Zapomniałeś o terminowym opłaceniu rachunku- czy pomyślisz, że nie masz do niczego głowy i poczujesz się niekompetentny? Nie przygotowałeś prezentacji na czas- myślisz o sobie, że nic w życiu nie osiągniesz? Dziewczyna, którą poznałeś nie chce iść z tobą na drugą randkę- czy w głowie pojawia się: nigdy nie znajdę partnera, jestem beznadziejny? Prawdopodobnie zaczniesz odczuwać smutek i przygnębienie.
A gdyby trzymać się faktów, to nieopłacenie rachunku znaczy tylko tyle, że nie opłaciłeś rachunku. A nie, że nie masz do niczego głowy. Brak prezentacji to brak prezentacji, a nie życiowa porażka. Wyciąganie wniosku na podstawie jednej przesłanki nie ma żadnego logicznego sensu, a prowadzi do negatywnego myślenia o sobie i przeżywania przykrych emocji. Dlatego w gabinecie często rozmawiamy o tym, jak myślenie wpływa na samopoczucie, i jak można to myślenie zmieniać.
3. Czytanie w myślach
Innym powszechnym zniekształceniem poznawczym jest czytanie w myślach, czyli przekonanie, że wiem co inni sądzą na mój temat. Może znane ci są sytuacje, w których uzależniasz swoje działanie od tego wewnętrznego głosu “a co ludzie powiedzą”. Nie zmienię kierunku studiów po drugim roku, bo pomyślą, że jestem niekonsekwentny. Boję się zakładać zbyt wiele biżuterii, bo uznają że się stroję. Nie powiem tego żartu na głos, bo ktoś uzna mnie za niepoważnego. Wszedłem do pokoju i ktoś się zaśmiał? To na pewno ze mnie. Tymczasem nikt z nas nie jest pępkiem czyjegoś świata i ludzie naprawdę nie poświęcają nam tak wiele uwagi, jak się czasami wydaje. A nawet gdyby tak było, to ostatecznie jakie to ma znaczenie co ktoś o nas myśli?
Teraz Twoja kolej- zastanów się, czy masz tendencje do zniekształcania rzeczywistości poprzez: czarno-białe myślenie, nadmierne uogólniania lub czytanie ludziom w myślach. W psychoterapii jednym z tematów, jakie omawiamy są takie właśnie zniekształcenia poznawcze. Jeśli interesuje Cię ten temat i jesteś ciekaw innych zniekształceń, wejdź na stronę edytaserwatka.pl i przeczytaj więcej, posłuchaj podcastu, a także pobierz bezpłatny e-book na temat radzenia sobie z niektórymi zniekształceniami rzeczywistości!
Chcesz porozmawiać? Umów się na godzinną konsultację z naszym specjalistą.